Mehmet Emin ASLAN
Eskipazar Ekonomik Kalkınma Derneği Başkanı
mehmet.e.aslan@gmail.com
http://www.facebook.com/mehmet.e.aslan.33
twitter.com/mehmeteminaslan
“SİVİL BAKIŞ”
ESKİPAZAR’DA; NÜFUS VE EKONOMİ BAĞLAMINDA, 80 YILLIK UFUK TURU…
İlk hafta özellikle Eskipazar ‘a ait bir konuyu ele almak istedim.Çünkü yaşadığımız kentin bilinmeyenleri yada bilinen ancak rakamlara ve yazıya dökülmeyenleri hepimizin ilgisini çekeceği muhakkak.
Eskipazar’ın 1935-2011 yılları arasında neredeyse 1 asırlık nüfus hareketini Türkiye Genel Ekonomi Politikaları ve Eskipazar’a yansıması içinde değerlendiriyoruz.
78 yıl önce 1935 de şehir merkezi neredeyse bir köy büyüklüğünde ve 507 kişi. Eskipazar ‘da 16.002 kişi köylerde yaşıyor ve nüfusun yüzde 97’si.
Nüfusumuz; 1950’de toplam 19.920 kişi,1955 de 20.640 kişi,1960 da 21.583 kişi.
1965 de Eskipazar Merkez 1.887 ve köyler 20.465 olmak üzere toplam 22.352 kişi ve Nüfusun yüzde 90’ı hala köylerde yaşıyor.
1965-1980 yılları gelişme dönemi.Toplam nüfus 1980 de 23.063 ve nüfusun yüzde 78’i köyde.
Bu yıllar Ekonomik olarak Türkiye’de İthal ikameci, kapalı ve karma ekonomik modelin sürdüğü ve dünyada 2.Dünya savaşından sonra yürütülen Keynesyen politikaların Ülkemizdeki yansıması olarak, ücretler yüksek tutularak ve iç talep artırılarak üretimin ve büyümenin sağlandığı, döviz ihtiyacı nedeniyle dış borca fazla itibar edildiği, döviz sıkıntısı nedeni ile ithal malların petrol başta olmak üzere kimi zaman sıkıntısının yaşandığı yıllar.Okullarda “Yerli Malı Haftası” kutladığımız yıllar…
Eskipazar’da bu modelden nasibini alıyor.Kamu yatırımları etkin.Demir Çelik işçisi dolgun ücretli,Nakliyecilik oldukça yüksek nakit girdisi sağlayan önemli bir sektör.Yaklaşık 250 Kamyoncu ve TIR cı sürekli sıcak para getiriyor. Kereste Fabrikası ve Kereste ticareti önemli girdi kalemleri ve İlçede gelir düzeyi oldukça iyi.Hayat canlı.
Bu 1965-1980 yılları,benim de henüz İlkokul-Ortaokul ve Lise yıllarım. 1975 ‘de Eskipazar’da lise olmadığı için Karabük’e hergün minübüsle gidiş dönüş yapan 4 öğrenciyiz.
Perşembe günleri biliyorsunuz Eskipazar’da PAZAR kurulur ve köyler alış veriş için şehre iner. İşte 1965-70’ li yıllarda Eskipazar’da kurulan Pazar ve yoğun kalabalık nedeni ile adeta şehirde sokaklar insan seline döner ve şehir içine arabayla girmek neredeyse mümkün olamazdı.
Köylerde ÜRETEN NÜFUS, Köylü pazarında yerli ürünler, peynirinden tereyağına, tavuğundan hindisine,sebzesinden meyvesine,buğdayından mısırına kadar her şey bulunurdu.
Gerede’den ve Çerkeş’ten manifaturacılar gelir, çeşitli ürünlerin tezgahları açılır ve o gün sokaklarda her zaman göremediğimiz pamuk şeker ve dondurmayı görmek, mevsimine göre kestane kebap seslerini duymak mümkün olurdu.Bu durum çocuklar için tam bir bayram sevinci yaratırdı.
Pazarın çarşıya yerleşimi, sebze,meyve-kuru bakliyat-Köylü pazarı-Tahıl pazarı ve manifaturacılar olarak bölümlere ayrılmıştı.
Sebze ve meyve pazarı bugünkü Cumhuriyet caddesi boyunca ve şimdiki ŞEN PASAJI önlerinden yukarıya doğru Hamdi abinin o zaman bakkal diyebileceğimiz dükkanının önüne kadar uzanırdı.Buradan itibaren Kayabaşı ve Yeni Mahalle yol ayrımına kadar olan bölümde kuru bakliyat,Pirinç,Kuru üzüm,kuru İncir gibi ürünlerin satıldığı ahşap tezgahlı satıcılar yer alırdı.
Manifaturacılar Yusuf Bey Camii duvarına yaslanmış şekilde şimdiki taksi durağı boyunca uzanırdı.Burada manifaturacıların karşısında Topal Muhit amcanın ve Ahmet Talihin bakkallarını da anmak gerekir.İkisi de çok iyi iş yapan sevilen iki esnafımızdı.
Çocuklar o zaman yaz tatillerinde muhakkak çalışır ve okul harçlıklarını biriktirmeye başlardı.En revaçta iş; ayakkabı boyacılığı ile Rüzgar Manavın karpuz boşaltma işi,Gazi amcanın ve Necat Akgün’ün kiremit-tuğla boşaltma işi ve tabii Uncu Hamdi amcanın Un boşaltma işleri idi.İnşaatlarda çalışmak da ayrıca ekstra işlerdendi.
Şahsen ben Karpuz-Kiremit boşaltma işlerinden ve daha küçükken ayakkabı boyacılığından iyi harçlık biriktirdiğimi hatırlıyorum.Bugünkü Jandarma binası ve Yatılı Bölge Okulu’nun giriş nizamiyesi ve yol betonlarının yapım inşaatında da bizim kuşak gençler olarak çalışmıştık.
Birde, köylerden gelenlerin Merkepleri için hanlar vardı ki , At ve Merkep tarifeleri 5 ile 10 kuruş arasında değişirdi. Ücreti tahsil etmek için, Sabah köylüden teslim aldığınız Merkebi akşam han kapısında sağ salim sahibine teslim etmeniz gerekiyor,..Tavukçuların hanı-Jandarma İsmail’in Hanı,Muammer ŞEN in hanı ve Muhtar Durmuş CİVA’nın hanı en rağbet görenleriydi.Semerci Fehmi abi , sobacı Sezai ÇITIR , kalaycı İbrahim AKÇAY,Tamirci ve Somyacı Ahmet ve Selami ŞEN’İn babası Hüseyin ŞEN mahallemizin saygın esnafları.
O yıllar özellikle Kereste fabrikasından temin edilen TALAŞ yakıt olarak çok revaçta.Belediye sıra oluşturuyor ve halk talaş kağıdı ile fabrikadan kışlık yakacak ihtiyacını satın alıyor.Sobalar da tabii ÇITIR ve İbrahim abilerin imalatından..
O yıllarda Ümit VARLIK amca da şeker,reçel imal eder,köyden gelenler, yarım ekmek yanında helva yada reçelle öğlen yemeğini şekerci dükkanında yerlerdi.Burada da çıraklık yaptığımı özellikle Ümit amcayla gül reçeli imalatımızı dün gibi hatırlıyorum,gülleri de evin bahçesinden toplardık... Şekercilik yapan diğer aile de Hüdai abiler yani ALAYLI ailesiydi.
Naci AKÇAOĞLU,kendi döneminin en önemli Eskipazar için Fotörlü hukuk adamı.Davaları takip eder,her şeyi özenle yapardı.Bürosu şimdiki Zafer Özdemir’in bürosunun olduğu yerdi.
Demirciler ve Kasacılar da şimdiki yerinde ve oldukça yoğun iş potansiyeli var.Tarım aletleri imalat ve tamiri başta olmak üzere.Demirci Seyit,Demirci Karaahmet-Ahmet YURTTAŞ,Kasacı Hasan DEMİR ve Özgür’ün babası Kalaycı Ahmet bu çarşının esnafları.
Karabük Demir Çelik Fabrikası Yönetiminin Eskipazar’lı işçiler için VARDİYA dediğimiz işçi servisleri koyması, 1970 li yıllarda Eskipazar Şehir Merkezinde yeni bir atılımın başlamasına neden oldu. Bunda Çelik-İş Sendikası başkanı ve Eskipazar’ın damadı Sayın Şükrü Korkmaz GİDER’in katkısı olduğunu burada söylemeliyim.Bu yıllarda Eskipazar şehir merkezinde konut yapımı gelişti ve adeta Yamanlar Mahallesi ve Bahçelievler Mahallesi ile Pazarüstü başta olmak üzere İlçenin her yeri tam bir şantiye görünümüne bürünürken İlçede de Ziraat Bankasının yanı sıra Yapı Kredi Bankası-Halk Bankası ve İş Bankası faaliyete geçti.
Bu yıllarda Belediye Başkanlığı görevini, Belediyeyi Çerkeş’li Hüseyin UYANIK’dan teslim alan, İsmet ÖZCİN yürütüyor. İsmet abi, şehirleşmenin ve iş yükünün yoğunluğunda Bağımsız Belediye Başkanı olarak saygın kişiliği ile uzun yıllar önemli görevler üstleniyor.Belediye Meclisi üyeleri de Eskipazar’da ağırlıklı kişiler ve Belediye Başkanının işi o günlerde pek öyle kolay değil.Her Meclis Üyesi ayrı bir otorite ve etkili.. Şevki BAŞKAYA ve Salim ÖZDEN Belediyenin Sarı Ford kamyonunda İLK şoförleri, Ahmet KARA Belediyenin Muhasebecisi, Tahir BAHADIR zabıta.Talat ÖZGEN fen işleri Müdürü.İlk ciddi itfaiye aracı Bayram GÖKTAŞ ve İsmet abi tarafından Almanya’dan hemşehrilerimizin bağışı olarak o yıllarda getirildi.
Bu yıların önemli isimlerinden biri de babam İbrahim ASLAN.Eskipazar’ın tarihi gelişimi içinde önemli rol üstlendiği için değinmeden geçemedim.Asıl mesleği Terzilik.Eskipazar-Karabük Minübüs durağı o zaman Lazların elinde.Mücadele ile Karabükteki yazıhane ve Eskipazar duraklarını Eskipazar’lılara kazandırılmasında Durak kurucusu olarak görev üstleniyor.Eskipazar Spor Kulubü Başkanlığı ,Parti Başkanlığı,Kamyoncular Kooperatifi Kuruculuğu ve Başkanlığı,Karabük Nakliyeciler Kooperatifi Eskipazar temsilciliği,Yazlık ve Kışlık Sinemanın Eskipazar’a kazandırılması derken bir ömre sığdırılan yenilikçi ve İLK leri Eskipazar’a getiren TEMİZ BİR Cemiyet adamlığı…Kendisiyle evlatları olarak Hep onur duyduk..
1970-1980 li yıllar tüm ülkede siyasi kavgalar, gerginlik ve huzurun birileri tarafından bozulduğu ve gençlerin birbirine kırdırıldığı yıllar olarak karşımıza çıkıyor.Şükür kü biz Eskipazar’lı gençler olarak bu travmayı yaşamıyoruz. İç Tüketime dönük, ihracat ayağı eksik makro ekonomi politikaları döviz sıkıntısını had safhaya taşıyor .İç huzurun bozulduğu, kısa ömürlü hükümetler dönemi Ülkeyi 12 Eylül’e doğru sürüklüyor.
Makro ekonomi politikalarında değişim yani ihracata dayalı üretim, Özelleştirme ve piyasa ekonomisine geçiş için uygun fırsat 12 Eylül 1980 Askeri müdahelesi ile 1983 sonrası ÖZAL’li yıllarda yakalanıyor. İşin burasında acaba o yıllarda bozulan huzur ve yaşanan kargaşa, bu askeri müdaheleye ve sonrasında halka içirilecek acı reçeteye uygun siyasi ortam hazırlamak için miydi? Diye, insanın aklından geçmiyor değil....
Ülke genelinde 24 Mart 1980 kararları ve Özal’lı yıllarla başlayan piyasa ekonomisi ile yavaş yavaş kırdan kente göç kapıları aralanmaya başlıyor.
Eskipazar’da bundan nasibini alıyor.Zor yıllar başlıyor.
1985 den sonra köylerden göç başlıyor ve 2000 yılında Eskipazar’da köyler boşalıyor.1980 de 18.006 kişi olan köy nüfusu 2000 yılına gelindiğinde 7.908’e düşüyor.Göçün bir kısmını Şehir Merkezi alıyor ve nüfus 5.007 den 8.547’e çıkıyor.
1984 yılında Halil Hasan ÇAVUŞOĞLU günün İktidar Belediye Başkanı görevini üstleniyor ve alt yapı yatırımlarında etkin hizmetler veriyor.
1989-2009 yılları arasında 3 dönem Erol SERİN,1 Dönem Hüseyin DÖNMEZ daha çok Muhalefet Belediye Başkanları olarak 20 yıl görev üstleniyorlar.Türkiye’de makro ekonomi politikalarının bir yansıması olarak kamunun ekonomideki payının azalması sürecinde yaşanan özelleştirmeler ve işsizlik, Eskipazar Belediyesine istihdam kapısı olarak adeta sosyal görev yüklüyor. Belediye sosyal tesisleri ve parkı, mahalle yolları bordör taş kaplaması , İnönü Caddesindeki Belediye dükkanlarının satışı ,TOKİ -Meslek Yüksek Okulu için yapılan ilk girişimler ve Akkaya termal suyu için sondaj,Antik Kent Kazı çalışmaları başlaması gibi ilk akla gelen bir takım işler bu yıllarda yapılıyor.
1990-2000 yılları arasında Karabük’de; Fabrikanın kapanmanın eşiğinden dönmesi,1 TL İz Bedelle işçiye devredilmesi, yetersiz sermaye nedeni ile yatırımların aksaması ve verimsiz üretim iddiası, İşçilerin emekliye sevki, ücretlerin düşmesi yaşanırken, Eskipazar’da da; Kereste Fabrikasının Özelleşmesi ve işten çıkarmalar,Fabrikanın işçilere satışı ve bilahere özel sektöre el değiştirmesi,Bankaların ve Askerlik Şubesinin kapatılması,nakliyeciliğin yetersiz sermaye nedeni ile araçlarını yenileyememesi ve Karabük’de Komisyoncuların nakliyeciliğe de el atmaları ile fiyatların düşmesi sonucu nakliyeciliğin zayıflaması ile Eskipazar ekonomisi zor döneme giriyor.
1984 de başlayan bölücü terör belası 1990 lı yılları da kapsayacak şekilde 2000 başına kadar dış güçlerin de desteği ve 1990 körfez savaşında oluşan çekiç güç himayesinde Ülkemizin başına bela olduğu yıllar.
1999’larda tekrar tıkanan ekonomi,yeniden İMF ve Dünya Bankasının istikrar ve yapısal Uyum Paketleri ile 1999 -2001’de rayına oturtulmak için paketler açılıp, kapanıyor, Özelleştirmeler hız kazanıyor ve halka kemer sıktıran uygulamalar ekonomide İMF ve Kemal Derviş politikaları olarak hayata geçiyor.
2002 de yaşanan siyasi depremle ezberler bozuluyor ve hükümet el değiştirirken Derviş ile başlatılan ekonomi politikaları yeni dönemde de siyasi istikrar içinde sürdürülüyor.
2000 yılında Köy nüfusumuz 7.908 Şehir Merkezi Nüfusumuz 8.457 iken 2010 yılında Şehir Merkezi Nüfusumuz 6.966 ya ve Köy nüfusumuz 5.590’a düşüyor
2009 yılında Belediye tekrar İktidarla buluşuyor ve Dursun BAŞ görev üstleniyor.
2011’de Şehir Merkezi nüfusumuz 2010 yılına göre 78 kişi artıyor ama aynı yıl köy nüfusumuz 107 kişi eksiliyor.Yani Eskipazar son 2011 yılı dahil tüm yıllarda göç vermeye devam ediyor.
SONUÇ; 78 yıllık ufuk turundan sonra geldiğimiz yer… iktidar gücü ve desteğiyle çeşitli Kamu Kurumlarının alt yapı yatırımları ve Sosyal yatırımları son 3 yılda hız kazanan Eskipazar, ama hala göç veren Emekli Kenti Eskipazar…
Demir Çelik emeklileri,Kereste Fabrikası emeklileri,Kamyoncu ve esnaf emeklileri,memur emeklileri…emeklileri..emeklileri…emeklileri ve genç işsizler…
ÖYLEYSE,
İş ve aş için,ötekileştirmeden, Eskipazar’ımıza siyaset üstü bakış açısı ile, dargınlar ve küskünler yaratmadan,” Söz konusu Eskipazar ise Gerisi Teferruattır”diyerek, ESKİPAZAR’DA POTANSİYEL OLAN ALANLARDA EKONOMİK KALKINMA PROJELERİ İÇİN DAHA ÇOK GİRİŞİM, DAHA ÇOK İŞBİRLİĞİ….DAHA ÇOK KUCAKLAŞMA ZAMANI DEĞİL Mİ?
Son olarak, yukarıda isimlerini zikrettiğim büyüklerimden Hakkın rahmetine kavuşan bir çok kişi oldu.Hepsini de Rahmetle anarken aziz hatıraları önünde saygıyla eğiliyorum.. Hayatta olanlarına da sağlıklı ömürler dilerken saygıyla ellerinden öpüyorum.
Onlar kendi dönemlerinin sevilen,takdir gören,memleket sevgisini ve insanlık değerlerini kişisel çıkarlarından üstün tutmasını bilen,saygıdeğer insanlarımızdır.Bizlere aktardıkları öğretiler için de sonsuz TEŞEKKÜR lerimi sunuyorum.
Bir sonraki yazımızda buluşmak dileğiyle, hoşçakalın….