SİVİL BAKIŞ 09.01.2013-çarşamba
Mehmet Emin ASLAN
Eskipazar Ekonomik Kalkınma Derneği Başkanı
mehmet.e.aslan@gmail.com http://www.facebook.com/mehmet.e.aslan.33 twitter.com/mehmeteminaslan
ESKİPAZAR’DA EKONOMİK KALKINMANIN İTİCİ GÜCÜ “TARIM VE TURİZM”
YOKSULLUĞU YENMEK İÇİN ARTIK HAMLE ZAMANI “ 2013-2017”
En çıplak gözle bile bakıldığında; 1245 metre yüksekten yola çıkarak 600 metrelere doğru cazibeyle akan suyu olan ,bu suyun ulaşabileceği 70.000 dönüm kullanılan tarım arazisi,hayvancılığı mümkün kılan meraları,doğal,tarihi ve kültürel değerleri ile bu gün için uyuyan turizm potansiyeli,göç vermiş nüfus yapısına rağmen hala yüzde 64 çalışabilen iş gücü potansiyeli olan bir ilçeyiz.
Böyle bir ilçe işsizlik ve yoksulluk çekmemeli,bunu hak etmez..Yeterki ekonomik kalkınma adına potansiyellerimizi iyi değerlendirelim, hep birlikte doğru işlere talip olalım.
Bütün bu çalışmalarda; ürün deseninin geliştirilmesinden, ürünlerin pazarlamasına kadar tüm aşamalarda, teknik ve akedemik kadrolar olarak, işin takipçisi ve Eskipazar çiftçisinin destekleyeni olmaya devam edeceğiz...
Bu yolda bugüne değin araştırma ve çalışmalar yapan biri olarak, inanın bu satırları yazarken bile güzel ve aydınlık geleceği görerek hatta hissederek ve yaşayarak heyecanlanıyorum.
İlk yazımda, 80 yıllık genel bir ufuk turu içinde, Türkiye ekonomi politikalarında yaşanan değişim, bu değişimin Eskipazar’ın sosyo-ekonomik yapısına etkileri ve tüm bunlara bağlı olarak ilçemizde yaşanan GÖÇ olgusu, İkinci yazımda da Eskipazar’da YOKSULLUK değerlendirilmişti.
Bu haftadan başlayarak önümüzdeki haftalarda da “Eskipazar ekonomisini ayağa kaldırma gücüne sahip potansiyellerimizi” değerlendirmek istiyorum.
Göç vermiş, emekli kenti Eskipazar, bugün için mal ve hizmet üretiminde çeşitliliğe ve istenen büyüklüğe sahip değil. Ancak barındırdığı zenginliklere bakıldığında,yoksulluğu hiçde hak etmediği ve doğru işler yapılırsa yoksulluğu yenebileceği görülüyor.
Görünen o ki; Eskipazar, ekonomik kalkınmasının ilk başlangıç hareketini, tarımsal üretim artışı ve turizm ile sağlayacak, tarıma dayalı sanayi yatırımları ve hizmetler sektöründe yaşanan gelişmeler ile ekonomik kalkınma hız kazanacak.
Tabii bu değerlendirmenin amacı,tarım ve turizmden başka diğer sektörlerin varlığını yok saymak değil,ekonomiye ilk hareketi kazandıracak en büyük potansiyellerimize vurgu yapmaktır.
Ancak, Potansiyellerimizi ekonomiye kazandırılmak,yoksulluğu yenmek için, artık daha çok gecikmeden ”2013-2017 Eskipazar’da hamle yılları ” olmalı.
Tarım,Neden Kalkınmanın Vazgeçilmezi?
Tarımın ekonomide bilinen temel özelliği “ileri ve geri bağlantısı yüksek sektör” olması.
Doğrudan İLERİ ve GERİ BAĞLANTI etkileri yüksek olan TARIM gibi sektörler, ürettikleri malları girdi olarak kullanan diğer sektörlere arz yarattıkları için ekonominin canlanmasında önemli role sahip. Yine tarım bir çok sektörden girdi temin ederek geri bağlantısı da olan bir sektör.
Dünyada ekonomik kalkınmanın başlangıcında tarımsal üretim artışı ve bunun getirdiği sermaye birikimi var.
Tarımsal sermaye birikimi sanayi hamlesinin ve ticaretin temelini oluşturuyor.
Yani tarımsal üretim ve sermaye birikimi doğurgandır.Tarıma dayalı sanayiden başlayarak diğer sanayi dallarına geçişin sermayesini ve iş gücünü oluşturur.
Eskipazar’ın Uyuyan devi ”toprak-su-turizm ” Peki bu ,Gerçek mi? Hayal mi?
Bu kadar önem atfettiğimiz tarım ve turizm potansiyelimiz nedir?,gerçekten bizleri umut var edecek düzeyde mi?.
Bu hafta SİVİL BAKIŞ ‘da Tarımsal Potansiyelimizi ve sulama projesini mercek altına alıyoruz....
Eskipazar’da Tarım Havzaları ve Özellikleri
Eskipazar toplam 65.000 hektar yüzölçümüne sahip.Bunun yüzde 28’i Tarımsal Alan, Yüzde 28’i Mera, yüzde 39’u Orman.
Eskipazar’da tarımsal üretimi gerçekleştirebileceğimiz İki havzamız var.Biri Dere Havzası, diğeri Sırt havzası.
Dere Havzası, Hamzalar köyünden başlayıp Cildekısık tüneline doğru, Eskipazar çayı boyunca Adiller-Kabaarmut-Şerafettin-Yürecik-Hasanlar-Kulat-Dede-Hodulca –Karatepe yaylaları ve dağları arasında yer alan vadi şeklinde, 17 bin dönüm verimli tarımsal araziye sahip havzadır..Karadeniz iklimine sahip bu havza boyunca Eskipazar merkez İlçe dahil 24 köy var ve bu havzada 9.749 kişi yaşıyor
Sırt Havzası, Aslanlar –Ortaköy hattından başlayıp Çerkeş ve Ovacık sınırına doğru yükselen plato şeklinde ve 68 bin dönüm tarımsal araziye sahip havzadır..Karasal iklime sahip bu havza boyunca 25 köy var ve bu havzada 2.834 kişi yaşıyor.
Dere Havzasında tarım işletmesi sayısı (tarımsal hane) 660 adet, Sırt Havzasında 977 adet.
Dere Havzasında her bir tarımsal işletmeye düşen arazi miktarı 26 dönüm,Sırt Havzasında 70 dönüm.
Dere Havzasında her işletmeye düşen tarla sayısı 7 parça, Sırt Havzasında 12 parça.
Eskipazar’a toplam olarak baktığımızda kullanılabilir tarım arazisi 85 bin dönüm, sulanabilir tarım arazimiz 70 bin dönüm. İşletme başına ortalama arazi miktarı 52 dönüm ve işletme başına ortalama tarla sayısı 10 parça. Türkiye ortalaması civarındaki bu küçük ve parçalı yapı, Türkiye için gerekli olan arazi toplulaştırmasının, Eskipazar için de sırt havzasından başlayarak gerekli olduğunu ortaya koyuyor.Tarımsal üretim ve tarımsal yatırımların artması için arazi toplulaştırması ülke geneli için de temel bir ihtiyaç. Çünkü Türkiye’de tarım işletmeleri ortalama büyüklüğü 61 dönüm ve işletme başına ortalama arazi 7 parça.
Arazi Toplulaştırması Uygulaması halen ülke genelinde Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarım Reformu Genel Müdürlüğü,Arazi Toplulaştırma ve Tarla İçi Geliştirme Hizmetleri Daire Başkanlığınca sürdürülüyor.Bölgemizde özellikle sulama projeleri ile birlikte bu uygulamadan yararlanma fırsatı var.Eskipazar sulama projelerinde üzerinde durduğumuz taleplerden biri de bu husus.
Arazi toplulaştırması ile yapılan özetle şu. Araziniz, toplam 50 dönüm ama 10 ayrı yerde ve diyelim 5 er dönüm.Bu parçalı yapı örneğin tek seferde 50 dönümlük bir meyve bahçesi yapmanıza engel.10 ayrı yerde bahçe tesis etmeniz gerekiyor.İşte toplulaştırma ile arazileriniz puanlanıyor ve sizin arazilerinizin değerinde 50 dönümlük yeni bir tek parça arazi size veriliyor..Ayrıca bu alan planlaması yapılırken yollar ayrılıyor ve sulama üniteleri tarla başına kadar getiriliyor.
Ancak tarımsal arazilerimizin maalesef çok hisseli oluşu nedeniyle mülkiyet sorununun çözülmesinde engeller ortaya çıkabiliyor.
Topraklarımız yoğun tarım yapılmadığı için bugüne kadar henüz kirlenmedi. İyi Tarım Uygulamaları ve Organik Tarım ürünlerinin değerinin artık çok daha iyi biliniyor olması da başta kendi insanımız ve Turist açısından büyük önem arz ediyor. Çünkü topraklarımızı aşırı gübreleme ve kimyasal ilaçlarla henüz kirletmemiş olmamız,insanlığın gün geçtikçe önemini daha çok fark ettiği ve daha çok talep ettiği doğal ürünleri bu topraklarda üretme ve pazarlama imkanını bize sunuyor.
Ayrıca, sulu tarıma geçerken, aşırı sulamadan kaynaklanan“toprakta tuzlanma” sorununun farkında olmamız, damla ve yağmurlama sistemlerinin desteklenmesi ve gelişmiş olması bizlere sürdürülebilir tarımsal üretim için önemli fırsatlar sunuyor.Yoksa GAP da yaşanan tuzlanma sorunu hepimizin malumu.
Eskipazar yeterli su kaynaklarına sahip mi?
Dere Havzasında, dağlardan çıkan içme suyu kalitesinde Eskipazar çayı,Göksu çayı-Ova-Haslı deresi-Deresemail-Asar deresi gibi 200 ve 300 lt/s debili temel su kaynaklarımız var ve bu kaynaklar enerji kullanmadan yani cazibeyle topraklarımızın tamamını sulama potansiyeline sahip.
Sırt Havzası, Deresoplan –Bayındır-Hamamlı köyleri sınırlarından geçen, Gerede çayı ve Çerkeş çayının oluşturduğu 2,7 m3/s yüksek debili Soğanlı Çayı gibi su kaynağına sahip. Ancak bu su kaynağı sırt havzası tarımsal arazilerine göre düşük kotlardan geçtiği için sırt havzasını enerji kullanmadan sulama potansiyeli çok düşük.
Toplam 85 bin dönüm kullanılan tarımsal arazinin dere havzasında 3 bin dönüm,sırt havzasında 0,8 bin dönümü halen sulanabilir durumda.Yani topraklarımızın yüzde 95’i su kaynakları olmasına rağmen halen sulanamıyor.Kuru tarım sürdürülüyor.
Eskipazar’ın tarımsal Potansiyelinin Karabük İli toplam tarımı içinde önemi nedir? Yani Tarımsal Yatırım hak eden bir İlçe miyiz?
Tarımsal önemi yüksek olan I-III sınıf arazilerde Eskipazar ilçesi yüzde 32 ile Karabük’de birinci sırada.
Resmi rakamlara göre Karabük’te 93 bin Ha tarım arzisinin yüzde 20’si Eskipazar’da
Tahıl ve sebze üretiminde Karabük içinde birinci sıradayız,Yem bitkileri üretiminde ikinciyiz.
Eskipazar 8.550 Ha ile tek başına Karabük tahıl ekim alanının yüzde 36 sını sahip ve birinci sırada.
Eskipazar-Safranbolu-Eflani İlçeleri, Karabük ili toplam tarım arazilerinin yüzde 80 ine sahip.Karabük Merkez,Yenice ve Ovacık ilçeleri geri kalan yüzde 20 paya sahip.Yani ilk üç ilçe tarımsal potansiyelin neredeyse tamamını oluşturuyor.
Eskipazar , hayvancılığın gelişmesi açısından büyük önem arz eden mera varlığı açısından da Karabük İli içinde önemli yere sahip.Karabük’de 17.500 Ha olan mera varlığının yüzde 28’i Eskipazar’da bulunuyor.Safranbolu’dan sonra ikinci sıradayız.
Türkiye’de 17,6 Hektara 1 traktör düşerken Eskipazar’da 9,5 Hektara 1 traktör düşüyor.Yani birim arazi varlığına göre Eskipazar Türkiye ortalamasının 2 kat üstünde traktöre sahip. Buda gösteriyor ki, Eskipazar’ın tarımla ilişkisi güçlü.
Peki..Bu sulama projesinin fizibilitesi yüksek mi? Eskipazar bu yatırımla ne kazanıyor?
Projenin Fizibilitesini; Fayda Masraf Oranı,Gelir Yatırım Oranı, Gelir Artış Oranı ve Yatırım Geri dönüş Yılı gibi çeşitli metodlarla değerlendirdiğimizde yüksek çıkmaktadır.Bunlar çalışmamızın içinde var.
Proje gerçekleştiğinde sadece bitkisel üretim gelirimizin mevcut durumda 5,8 milyon TL/Yıl dan,projeli durumda 50 milyon TL/Yıl olacağını,bu Projenin Eskipazar’ın kişi başı ortalama gelirini yüzde 93 artışla 3.900 dolardan 7.576 dolara çıkaracağını, üretime geçilmesi ile birlikte yapılan yatırımın 2 yıldan daha az sürede geri döneceğini yaptığımız fizibilite çalışması ile ortaya koymuş bulunuyoruz.
Eskipazar’ın gelir seviyesindeki bu artış, Eskipazar’da sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel gelişmeyi de beraberinde getirecek.
Ayrıca DSİ 2010 verilerine göre 1 Ha sulu tarıma geçildiğinde 0,6 kişi ek istihdam imkanına kavuşmaktadır.Buna göre Eskipazar’da proje ile 3.800 kişinin ek iş bulacağını tahmin edebiliyoruz.
Yine tarım sektörün kendisine girdi ve hizmet sağlayan tarım dışı diğer sektörlere yani Eskipazar küçük sanayi ve esnafına da gelir sağlayarak, artı değer yaratıyor.
Proje ile; Üreticilerin birim alandan elde ettikleri Tarımsal Gelir arttığında, köylünün toprağına olan bağlılığı artacak, alt yapı hizmetlerindeki gelişmeye de paralel olarak ters göçün başlayacak. Eskipazar’da köylerin son 20 yılda yarı yarıya boşalmasının temel nedenini , kuru tarım koşullarında neredeyse sadece tahıl üretimi ekseninde sürdürülen tarımsal üretim biçiminin, düşük verim ve düşük gelir getirisi nedeni ile, göç hızında çarpan etkisi yaratması olarak ifade etmek mümkündür.
O halde ,Üreticilerin birim alandan elde ettikleri Tarımsal Gelir arttığında, pazara dönük üretim yaptığında,köylünün toprağına olan bağlılığı artacak, alt yapı hizmetlerindeki gelişmeye de paralel olarak ters göç başlayacaktır. Çünkü insanımıza daha yüksek gelir vaat ettiğinizde, topraklarına dönmeye hiç de uzak değil.
Ayrıca Eskipazar’da tarım arazilerinini gözden düşmesi nedeniyle son zamanlarda 1.sınıf tarım arazilerinde görülen tarımsal amaç dışında kullanımlar,arazilerin tarımsal değerinin sulama sayesinde yükselmesi ile son bulacak,tarım topraklarımız artık ziyan olmayacak.Çünkü 1 cm toprak oluşması için 100 ile 400 yıl geçmesi gerekiyor.Kıymetini bilmediğimiz toprak aslında en değerli varlık.
Sulama Projesi nasıl gidiyor, İşin neresindeyiz?
Topraklarımızın su ile buluşması için Ziraat Odası Başkanı Cemil KAYMAK, Muhtarlarımız,Tarım teşkilatı yıllardır hep ayakta.Her fırsatta taleplerini dile getirdiler,gerekli yerlere dosyalar sundular.
Şimdi 2010 yılında başladığımız ve 2012 de tamamladığımız bir çalışmayla, Eskipazar Ekonomik Kalkınma Derneği, Ziraat Odası,Esnaf Odası ve Muhtarlar Derneğinden oluşan ESKİPAZAR SU PLATFORMU olarak talebimizi ve haklılığımızı ete kemiğe büründürüp, daha somut ve daha teknik olarak “Eskipazar 41 Köy Sulama ve Tarımsal Dönüşüm Projesi Ön Planlama Raporunu ”ortaya koyduk. Eskipazar’ın tamamını yani dere ve sırt havzalarında 70 bin dönüm tarımsal araziyi içine alan,suyun doğduğu en yüksek 1245 metre kottaki Adiller köyünden ,yani en yukarı kottan başlayarak aşağıya doğru bütün arazilerimizin sulanması için hazırladığımız bir planlamayı,2012 Nisan ayında Köylülerimizle paylaştık. 2012 yılı Mayıs ayında TBMM Milletvekillerimize,Bakan Yardımcımıza, 2012 Haziran ayında DSİ Kastamonu 23.Bölge Müdürlüğüne sunduk.Kitapçık haline getirdiğimiz ve haritalarını da çıkardığımız bu planlama çalışmamızda İlave istediğimiz Adiller ve Göksu göletlerin Yerini,Kapasitesini,Tarımsal Ekonomisini ve Fizibilitesini ortaya koyduk.
Biz henüz çalışmalarımıza devam ettiğimiz sıralarda DSİ, Dere havzasının Karabük’e yakın son köylerinde Haslı, Ova, Deresemil, Hanköy, için 17 bin dönüm, sırt havzasının Bayındır köyü regülatörü ile Başpınar,Doğancılar köyleri için 8 bin dönüm olmak üzere toplam 25 bin dönüm için 2011 yılında planlama işini ihale etti.
Bizim düşündüğümüz ve Eskipazar’ın hak ettiği bütün köylerini kapsayacak 70 bin dönümlük sulamanın ancak 25 bin dönümlük bir bölümünü kapsayan bu çalışmaya, Adiller ve Göksu Göletlerinden oluşan ilave talebimiz ile, 45 bin dönüm daha eklenerek toplam 70 bin dönüm seviyesine ulaşmış olacağız. DSİ, 2012 yıl sonunda bu önerimizi proğrama aldı.İşler olumlu seyrediyor.
Eskipazar Ekonomik Kalkınma Derneği,Ziraat Odası,Esnaf Odası ve Muhtarlar Derneğinden oluşan Su Platformu olarak bize destek veren başta Kastamonu DSİ 23.Bölge Müdürlüğü olmak üzere,teknik,idari ve yöremiz siyasi kadroları dahil katkı veren herkese müteşekkiriz.
Peki sulama projesi gerçekleştiğinde ne ekip ne biçeceğiz? üretim sadece artacak mı?,çeşitlenecek mi?. Bölgenin tarım merkezi olma iddiamız ne derece gerçekçi?.
Bu hususta Tarımsal Ekonomi planlaması içinde ürün desenindeki değişim ve sağlanan gelir artışını ortaya koyduk.Raporumuzda bunlar var.
Halen tarımsal arazilerimizin yüzde 92 sinde kuru tarım koşullarında Arpa,Buğday ve Fiğ üretiliyor.Eskipazar çayı etrafındaki tarımsal arazilerde yetersiz sulama koşullarında sebze başta olmak üzere sınır bitkisi şeklinde meyve ve kısmen fide üretimi yapılabiliyor. Göletlerle beraber sulu tarıma geçtiğimizde sulanan arazi 4 bin dönümden 70 bin dönüme çıkıyor, böylelikle başta kapama meyve bahçeleri olmak üzere tarla sebzeciliği ve yem bitkileri devreye giriyor.
Dere havzası meyve ve sebze üretiminde sırt havzası yem bitkileri üretiminde öne çıkıyor.
Yem bitkilerinin devreye girmesiyle,hayvancılığımız da büyük gelişme kaydedecek.Çünkü yem rasyonlarında artık klasik adi fiğ dışında Slajlık Mısır,Yonca,Macar Fiğ,Hayvan Pancarı gibi et ve süt verimini artıran çeşitler devreye girecek,çiftçinin hazır yeme (kesif yem) olan ihtiyacı azalacak ve maliyetler düşecek.Hayvancılık gelişecek.
Yem bitkisini sadece hayvancılıkla uğraşan çiftçilerimiz değil pazara dönük olarak diğer çiftçilerimiz de üretecekler.
Göletler ve projeli sulama sistemleri ile İçme suyu kalitesinde kaynağından alınan su, şehir atık suları ve kanalizasyonu ile hiç kirlenmeden çelik borularla tarlalarımıza temiz su olarak doğrudan ulaşıyor.Göletlerin kurulduğu yer Yüksek kotta olacağı için, oluşan basınç sayesinde bitki için daha yararlı olan damla sulama ve yağmurlama sulama imkanlarına kavuşuyoruz ve hiç su kaybımız olmuyor. Aşırı sulama olmadığı için toprağımız tuzlanmıyor.
Ayrıca; “ESKİPAZAR ADETA GÖLLER BÖLGESİ OLUYOR” bu da turizm ve balıkçılıkta ilave yeni fırsatlar sunuyor.İklimin yumuşaması göletlerin yöresine sunduğu diğer avantajlar olarak karşımıza çıkıyor.
Tüm bu gelişmeler Turizm çeşitliliği bakımından Türkiye’nin en zengin illerinden olan Karabük bölgemiz için de çok yeni fırsatlar sunuyor.
İşte,şimdi şunu rahatlıkla söyleyebiliriz.Topraklarımızı sahip olduğumuz kendi su kaynaklarımızla sulayacağız,bunun için çabalarımız devam ediyor.Böylelikle bir yandan yoksulluğumuzu yenerken diğer yandan bölgesini doyuran TARIM MERKEZİ olma yolunda emin adımlarla ilerleyeceğiz.
İŞTE TÜM BU NEDENLERLE ESKİPAZAR’DA “KALKINMANIN BİRİNCİ İTİCİ GÜCÜ TARIM OLACAK “ DİYORUM..
SONUÇ OLARAK,
En çıplak gözle bile bakıldığında; 1300 metre yüksekten doğarak 600 metrelere doğru cazibeyle akan suyu olan ,bu suyun ulaşabileceği 70.000 dönüm kullanılan tarım arazisi,hayvancılığı mümkün kılan meraları,doğal,tarihi ve kültürel değerleri ile bu gün için uyuyan turizm potansiyeli,göç vermiş nüfus yapısına rağmen hala yüzde 64 çalışabilen iş gücü potansiyeli olan bir ilçeyiz.
Böyle bir ilçe işsizlik ve yoksulluk çekmemeli,bunu hak etmez..Yeterki ekonomik kalkınma adına potansiyellerimizi iyi değerlendirelim,hep birlikte doğru işlere talip olalım.
Bütün bu çalışmalarda,ürün deseninin geliştirilmesinden,ürünlerin pazarlamasına kadar tüm aşamalarda teknik ve akedemik kadrolar olarak işin takipçisi ve Eskipazar çiftçisinin destekleyeni olmaya devam edeceğiz...
Bu yolda bugüne değin araştırma ve çalışmalar yapan biri olarak, inanın bu satırları yazarken bile güzel ve aydınlık geleceği görerek hatta hissederek ve yaşayarak heyecanlanıyorum.
Sonraki yazımda TURİZM Konusunda buluşmak dileğiyle,
KALIN SAĞLICAKLA..09.01.2013